راستی که خنکای نسیم این روزها موهبتی گم شده است. یادمان باشد هوای مرداد جوانمردانه گرم گرم خواهد شد و آدمی در جست و جوی سایه‌ای خواهد بود که لختی بیاساید از بی دریغی خورشید بانو.

در همین حوالی فصل دلباختن‌های سرسری انگاریک بیماری مرموز کمین کرده است که نه رنگی از عشق دارد و نه حظی برده است از ادبیات. چاره‌ای نیست باید نوشتار را حوالتی دهیم به یک بیماری فصل گرم، آن هم مشکل گرما زدگی یا همان نیافتن سایه زیر نگاه آفتاب….

گرمازدگی چیست؟

گرمازدگی موقعیتی حادّ و تهدید کننده زندگی است که در این حالت سیستم تنظیم کننده دمای بدن ، به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم یا تولید بیش از حدّ گرما در بدن و یا وجود هر دو حالت ، از کار می‌افتد.درحالت گرمازدگی بدن نمی تواند گرمای اضافی خود را دفع کند، در نتیجه دمای بدن خیلی افزایش می‌یابد که می‌تواند اندام های اصلی را تخریب کند.

نشانه های گرمازدگی

به دنبال عرق کردن زیاد و از دست دادن مایعات نشانه های زیر ایجاد می‌گردد:
انقباض‌های عضلانی: (گرفتگی شدید که بصورت ناگهانی در عضلات دست و یا پا ایجاد می‌شود)؛
ضعف؛
گیجی؛
تهوع و استفراغ؛
سردرد؛
پوست رنگ پریده؛
و ضربان قلب تند.

چه افرادی مستعد گرمازدگی هستند؟

معمولاً تمام افرادی که در محیط گرم فعالیت و یا ورزش می‌کنند در معرض ابتلا به گرمازدگی قرار دارند، اما افراد زیر مستعدتر می‌باشند: کودکان مستعد گرمازدگی-شیرخواران و بچه های کوچک – به دلیل اینکه مکانیسم خنک کننده بدن آنها هنوز کامل نشده است.افراد مسن؛ افرادی که از داروهای ضد افسردگی و آرام بخش‌ها استفاده می‌کنند(مکانیسم عرق کردن را مختل می‌کنند)؛افرادی که الکل مصرف می‌کنند؛و افراد چاق.

چند توصیه تغذیه ای

کارشناس تغذیه معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به ارایه چند توصیه تغذیه‌ای در فصل تابستان معتقد است: استفاده مداوم از میوه‌ها و سبزی‌ها به دلیل دارا بودن آب فراوان و فیبر نقش بسیار مهمی در پیشگیری از کم آبی، یبوست و جبران الکترولیت‌های از دست رفته حاصل از تعریق دارند.

سحر اسماعیلی دورانی ، می‌گوید: مهمترین املاحی که همراه با آب در فرآیند تعریق از بدن دفع می‌شوند سدیم، پتاسیم و منیزیم هستند، بنابراین استفاده از منابع غنی از پتاسیم شامل میوه‌ها و سبزیجاتی مانند موز، هندوانه، طالبی، مرکبات، آلو، توت‌فرنگی، خیار، سبزیجات دارای برگ سبز، قرمز و بنفش مانند اسفناج، چغندر، گوجه فرنگی، کلم بروکلی، هویج، لوبیا و غذاهای با طبع سرد مثل غذاهای دریایی در این فصل بیشتر توصیه می‌شود؛ به همین علت تمایل به مصرف غذاهای سرد بیشتر از غذاهای گرم و پخته شده است و استفاده از غذاهای سنتی مانند مخلوط ماست و خیار به همراه سبزیجات، گردو و کشمش می‌تواند یک غذای مناسب در این فصل باشد.

پیشگیری از گرما زدگی

با استفاده از راهکارهای زیر می‌توان از بروز گرمازدگی جلوگیری کرد:
پوشیدن لباس‌های سبک با رنگ روشن؛
استفاده از کلاه‌های پهن؛
استفاده از کرم‌های ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی ۳۰ و بالاتر؛
مصرف مقادیر فراوان مایعات (روزانه نوشیدن ۸ لیوان آب در تابستان توصیه می‌شود)؛
استفاده از مایعات شور مانند دوغ یا آب میوه در صورت عرق کردن؛
و اجتناب از فعالیت‌های ورزشی در روزهای گرم.

رفع گرمازدگی با نوشیدنی‌های شیرین ممنوع!

امیر نجاتی، متخصص طب اورژانس با بیان این که در حالت عادی درجه حرارت بدن بین ۳۶ تا ۳۸ درجه است، می‌گوید: نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه و چای ادرارآور است و سبب از دست دادن آب بدن می‌شود و توصیه می‌کنیم آن‌هایی که عادت به خوردن چای دارند، نهایتاً چای کمرنگ بنوشند. بهتر است افراد آب خنک حاوی یخ در قالب بطری با خود داشته باشند تا در صورت تشنگی یا مواجهه با گرما از آن استفاده کنند و اگر برای مدت مدیدی قرار است در گرما باشند، مقداری نمک یا آب‌لیمو در آب نوشیدنی خود بریزند.وجود قند در مایعات هم عاملی برای دفع آب بدن است، چرا که هضم قند نیاز به آب دارد، بنابراین مصرف نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه و شربت در این موارد توصیه نمی‌شود.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

بروز گرمازدگی یک فوریت پزشکی است. اگر شما یا هر فرد دیگری نشانه های زیر را که مرتبط با گرمای هواست، از خود نشان دهد، فوراً باید به پزشک مراجعه کند:

- احساس سرگیجه
- خستگی بیش از حد
- آشفتگی
- درد شدید عضلات
- تب یا تهوع
- تشنج یا بیهوش شدن

درمان گرمازدگی

گرمازدگی یک فوریت پزشکی است. اگر دیدید کسی دچار گرمازدگی شده، فوراً یک آمبولانس خبر کنید یا هر چه سریع تر او را به نزدیک ترین بیمارستان برسانید.اولین اقدام ، کاهش هر چه سریع تر دمای بدن فرد است.

بنابراین اولین کاری که شما باید برای یک فرد گرمازده انجام دهید، این است که :

۱- لباس های فرد گرمازده را درآورده و بدن او را در آب سرد فرو برید. اگر چنین امکانی وجود نداشت، با استفاده از یک پارچه یا حوله یا اسفنج ، بدن فرد را با آب سرد خیس کنید یا اینکه قطعات یخ را به آرامی به بدن فرد بمالید.اگر مقدار آبی که در اختیار دارید کم است، ابتدا سر و گردن او را خنک کنید. تکه های یخ را روی گردن ، زیر بغل و کشاله ران او قرار دهید. توسط یک تکه کاغذ یا حوله یا پنکه ، او را باد بزنید.

۲- بعد از حمام گرفتن، فرد را در مکان خنکی قرار دهید.

۳- پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتر به طرف سر او برود.

۴- دست‌ها و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خونی که خنک شده ، به سمت مغز و مرکز بدن او برود.

۵ – اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کم کم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد، ولی اگر شخص بی هوش باشد، نمی توانید این کار را انجام دهید، بنابراین همانطور که گفتم بدن او را خنک کنید تا وقتی به هوش آمد، آب بنوشد.

۶- وقتی بدن فرد خنک شد، هر ۱۰ دقیقه یک بار دمای بدن او را از طریق مقعد اندازه گیری کنید تا دمای بدنش کمتر از ۵/۳۸ درجه سانتیگراد نشود.

هنگامی هم که بدن فرد را در آب سرد فرو می‌کنید، باید مراقب باشید تا دمای بدنش کمتر از ۵/۳۹ درجه نشود. اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید، تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس می‌کنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید، ولی به محض خنک شدن بدن فرد ، عمل خنک کردن ( در آب سرد یا به شکل دیگر ) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او دوباره افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید